Tijdens de oorlog werden miljoenen Europeanen ingezet als dwangarbeider in de Duitse oorlogsindustrie. Ook zo’n 500.000 Nederlandse mannen werden, soms jarenlang, tewerkgesteld. Vrijwel geen enkele familie bleef erdoor onberoerd. Toch werd er na hun terugkeer nauwelijks over gesproken.
In Gedwongen maken bezoekers kennis met persoonlijke verhalen van onder anderen Ben, Wim, Cor, Co en Pieter, die nog maar tieners waren toen zij werden weggevoerd. Aan de hand van voorwerpen, dagboeken, foto’s en audiofragmenten vertellen zij over de ontberingen en zware werkzaamheden, maar ook over momenten van kameraadschap. De tentoonstelling plaatst dit verhaal nadrukkelijk in de Nederlandse context en belicht ook de rol die Kamp Vught speelde in de geschiedenis van de Arbeitseinsatz. Daarmee sluit de expositie aan bij de missie van Nationaal Monument Kamp Vught: het levend houden van persoonlijke verhalen, juist op de plek waar zoveel mensen in de oorlogsjaren werden geconfronteerd met dwang en onderdrukking.
Directeur van Nationaal Monument Kamp Vught, Jeroen van den Eijnde:
‘Miljoenen mensen uit de bezette gebieden werden naar nazi-Duitsland gehaald om daar de oorlogsindustrie en landbouw overeind te houden. Ook honderdduizenden Nederlanders – en daarmee hun familieleden – kregen hiermee te maken. Bijna iedereen heeft wel minstens één zo’n verhaal in de familie. Dat maakt een tentoonstelling als Gedwongen des te relevanter op een plek als deze: ze laat zien hoezeer de Tweede Wereldoorlog een totale oorlog was, met ingrijpende gevolgen voor alle lagen van de bevolking. Daarnaast laten we zien hoe ook Kamp Vught deel uitmaakte van dit specifieke verhaal van de Arbeitseinsatz.’
Historisch onderzoeker van Nationaal Monument Kamp Vught, Lennert Savenije:
‘De verhouding van Kamp Vught tot de Arbeitseinsatz was lang onbekend. Nu weten we dat in 1943 in ieder geval twee groepen mannen vanuit Vught naar Duitsland zijn gebracht in het kader van de Arbeitseinsatz: studenten en jongeren uit gegoede milieus, maar ook mannen die als “asociaal” werden bestempeld. Dit maakt eens te meer duidelijk dat er tussen de geschiedenis van concentratiekampen en de Arbeitseinsatz allerlei raakvlakken bestaan. Daar ligt nog veel ruimte voor onderzoek.
Gedwongen – tewerkgesteld in Duitsland is een initiatief van het Nationaal Comité 4 en 5 mei en het NIOD, naar onderzoek van Renske Krimp-Schraven.
De tentoonstelling is ontwikkeld door Aldus’ producties en tot stand gekomen met steun van het Mondriaan Fonds.
Bij de tentoonstelling verschenen ook een gelijknamige vijfdelige podcast (eerder uitgezonden door VPRO’s OVT), een online graphic novel en een boek.