Jan van der Laan is een gereformeerde winkelbediende wiens ouderlijk huis aan de Professor Rankestraat in Groningen staat. Na de meidagen van 1940 laat de Duitse bezetting zich in huize Van der Laan algauw van zijn grimmige kant zien. Vader Jan, actief in de Anti-Revolutionaire Partij en het Christelijk-Nationaal Vakverbond, wordt enkele weken gevangen gezet. Zorgen komen er weldra ook over zoon Sjan. Die woont in Nederlands-Indië, dat in 1942 door Japan wordt bezet.

Trouw-verspreider in Zuid-Holland
Zoon Jan wordt in 1943 actief voor het orthodox-protestantse verzetsblad Trouw. Hij wordt een van de leidende verspreiders in Zuid-Holland en gebruikt onder meer het huis van zijn zus, die in IJsselmonde woont, als aanloop- en contactadres. De arrestatie, eind september 1943, van drie verspreiders die tot de landelijke Trouw-top behoren, betekent dat Van der Laan in de gevarenzone is beland. Twee van hen, de Rotterdammers Kees Streef en Eike Speelman, kennen Van der Laan en de adressen waarvan hij gebruik maakt. Streef wordt in oktober 1943 uit het Kriegslazarett in Den Bosch bevrijd. Speelman zit dan inmiddels in de SD-gevangenis in Haaren.

Verraden?
Begin januari 1944 doet de SD een inval bij Van der Laans ouders in Groningen. Ook een adres in Zuid-Holland wordt aangedaan, maar Jan onspringt de dans. Een maand later, februari 1944, is het foute boel. Fietsend op de Schiekade in Rotterdam, achter station Delftse Poort, wordt Van der Laan langzaam voorbijgereden door een auto. Even verderop wordt hij staande gehouden en in de boeien geslagen. In Trouw-kringen gaat het verhaal circuleren dat Van der Laan vanuit de passerende auto is aangewezen ‒ maar door wie? De vraag zal nooit een bevredigend antwoord krijgen.

Gevangene in Haaren en Vught
Na zijn arrestatie wordt Van der Laan naar de SD-gevangenis in het Brabantse Haaren overgebracht, waar in de maanden die volgen meer en meer Trouw-verspreiders achter slot en grendel komen te zitten. Eind juli 1944 worden ze, vierentwintig in getal, naar Kamp Vught vervoerd, samen met vijftien drukkers van de krant. De verspreiders worden op 5 augustus ter dood veroordeeld. Eén van hen krijgt gratie. De drieëntwintig anderen worden op 9 en 10 augustus 1944 gefusilleerd. Jan van der Laan behoort tot de zestien die op de tiende augustus sterven.

Bronnen:

• Onderzoek en tekst: Peter Bak
• Archief Trouw, Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) van de Vrije Universiteit
• Sterbebuch 1944
• Erelijst van gevallenen 1940-1945
• Verzet in Groningen / onder redactie van Jan A. Niemeijer en Ad. A.J. Mulder. – Groningen : Wolters-Noordhoff, 1986. 
• Guerilla in Rotterdam: De para-militaire verzetsgroepen 1940-1945 / J.L. van der Pauw. ‘s-Gravenhage: Sdu, 1995.