Berghuys, Adriaan Geboren te: Nuland op 9 januari 1921 Omgekomen in: Kamp Vught op 18 augustus 1944, 23 jaar

De oudste zoon van Jacobus Berghuys en Jantje Berghuys-Sterkenburg wordt in 1921 geboren in Nuland. Hij wordt Adriaan genoemd, roepnaam Adri. Jacobus werkt bij het waterleidingbedrijf. Na korte tijd verhuist het gezin naar Noord-Bergum, ze gaan wonen in een huis op het terrein van het pompstation van het Friese waterleidingbedrijf.
Adri krijgt een broer, Bouwe. De jongens groeien op en brengen de zomers samen met hun vrienden en vriendinnen al zeilend op het Bergumermeer door. Adri is een actieve en sportieve jongeman, hij bouwt een teakhouten jol waar hij wedstrijden mee vaart. Hij heeft een helder verstand, is niet bang en heeft veel doorzettingsvermogen. Bovendien kan hij goed tekenen. Adri is negentien jaar als de oorlog uitbreekt in 1940, in eerste instantie herneemt het dagelijks leven zijn gang. Maar vanaf het begin ligt het nazi-systeem Adri niet.

April-Mei staking
Als op 29 april 1943 het bevel wordt uitgevaardigd dat alle militairen zich moeten melden om in krijgsgevangenschap te gaan, neemt ook het verzet in Friesland fel toe. Ook Adri sluit zich aan bij het verzet. Op 1 mei 1943 breekt een staking uit die meedogenloos wordt neergeslagen. Er vallen doden en velen worden gearresteerd en opgesloten. Veel onderduikers vinden hun weg naar Friesland, waar ze door de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (LO) op goede adressen worden ondergebracht en van levensmiddelen en bonkaarten worden voorzien.

Verzet
Zo jong als hij is, wordt Adri chef van de LO-Centrale in Leeuwarden en werkt nauw samen met onder meer Krijn van der Helm en Jan Evenhuis. Adri werkt onder de schuilnaam “De Ruiter”.
In de zomer van 1943 komt landelijk het Nationaal Steunfonds (NSF) tot stand, de financiering van het verzet. Dit aspect is in Friesland al goed op orde in het Financiële Comité Friesland, met Jan Evenhuis aan de leiding. Als de uitgaven de inkomsten flink overstijgen, besluit het Friese Comité tot een openbare zegelactie. De landelijke NSF-leiding vindt de actie overmoedig, maar de Friezen zetten door. Adri, van beroep tekenaar, ontwerpt de folder voor de zegelactie. Hij tekent naast een afbeelding van de Zeven Provinciën een opkomende zon. Ook bevat de folder ruimte voor het opplakken van zegels die een waarde hebben van fl. 2,50  oplopend tot fl. 1000,00. Adri ontwerpt ook de zegels, waarop hij de tekst vermeldt “Nederland zal Herrijzen”. Wel wordt besloten de actie onmiddellijk stop te zetten als het eerste exemplaar van de folder in Duitse handen komt. Dat gebeurt na acht weken, in die korte tijd is de actie een groot succes. Naar aanleiding van deze actie wordt niemand opgepakt.
Het Friese Comité gaat ook NSF heten en er wordt begonnen met het zelf innen van belastingen. Behalve een officiële belastingaanslag krijgen de Friezen ook een NSF-aanslag, dankzij een organisatie die Jan Evenhuis via de belastingkantoren in Friesland heeft opgezet. In tegenstelling tot de landelijke NSF staat Friesland op het standpunt dat de financiering van het verzet niet uit geleend geld moet worden betaald maar uit vrijwillige bijdragen.
Adri houdt zich ook bezig met het vervalsen van papieren en vrijstellingen. Hij leert een onderduiker de kneepjes van het vervalsingsvak.

Arrestatie
In de zomer van 1944 gaat het mis. Jan Evenhuis wordt gearresteerd en zijn veelomvattende archief in beslag genomen. Dit archief is met code en al tijdelijk ondergebracht in het kaaspakhuis van de firma Tamminga in Leeuwarden, waar door de Duitsers een inval wordt gedaan. Als gevolg hiervan wordt ook Adri in de nacht van 26 juli 1944 gearresteerd, op zijn onderduikadres aan de Oostersingel in Leeuwarden. Via de gevangenis in Leeuwarden komt hij terecht in het beruchte Scholtenhuis in Groningen. Tijdens verhoren daar wordt Adri flink gemarteld, aan een noodkreet voor morfine kan via een gevangenbewaarder worden voldaan. Hij ziet ook kans vijf brieven te schrijven die naar buiten worden gesmokkeld. Ze zijn gericht aan zijn verloofde Hieke Bulthuis, zijn ouders en aan zijn broer. Adri laat weten dat iedereen de moed er in moet houden en dat alles dik in orde zal komen.

Foto's en documenten Adriaan Berghuys

Vader en zoons Berghuys

Ouderlijk huis in Noordbergum

Condoleance aan familie Berghuys

Kamp Vught
Na de verhoren wordt Adri via Kamp Amersfoort naar de bunker in Kamp Vught getransporteerd. Op 18 augustus 1944 worden op de fusilladeplaats nabij het kamp veertien Friese verzetsstrijders geëxecuteerd, onder wie Adri. Hij is pas 23 jaar, zijn grote ideaal: de herrijzenis van Nederland.
Mogelijk is het fusilleren van de Friese verzetsstrijders een represaillemaatregel voor een mislukte aanslag op 14 augustus 1944 in Leeuwarden op een medewerker van de Sicherheitsdienst (SD). Een dag later worden een SD'er en een SS'er gedood als zij in Birdaard een verzetsman willen oppakken.

Postuum wordt aan Adri Berghuys het Verzetsherdenkingskruis toegekend.

Condoleance 
Zijn naam wordt vermeld op De Erelijst van Gevallenen 1940-1945. Sinds 1960 ligt in de hal van ingang Binnenhof 1a van de Tweede Kamer der Staten-Generaal de Erelijst van Gevallenen 1940-1945. Dit document bevat de namen van degenen die in de Tweede Wereldoorlog als militair of als verzetsstrijder voor het Koninkrijk der Nederlanden zijn gevallen. Iedere dag wordt door een medewerker van de Tweede Kamer een pagina omgeslagen, zodat voor het publiek nieuwe namen te zien zijn.

Bronnen:

  • In Memoriam door Bouwe Berghuys, broer van Adri. Bouwe schrijft het In Memoriam als hij al 85 jaar oud is. Zijn verdriet is nog steeds heel groot en maakt het schrijven erg moeilijk.
  • Afbeeldingen: familie Berghuys
  • Slachtofferregister Oorlogsgravenstichting
  • Erelijst van gevallenen 1940-1945
  • Het Grote Gebod : Gedenkboek van het Verzet in LO en LKP. Kampen, Kok, 1989. 4e druk / 2 delen. 
  • Bezettingstijd in Friesland : Deel II Met de rug tegen de muur / P. Wijbenga. – Leeuwarden, De Tille, 1975.
  • Laarzen op de Lange Pijp : Leeuwarden in de Tweede Wereldoorlog / Ype Schaaf. Franeker : Van Wijnen, 1994. Tweede druk.
Deze website maakt gebruik van cookies

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.