De Jodenvervolging in foto's

De vervolging van de Joden in Nederland tijdens de Duitse bezetting is uitvoerig in beeld gebracht. Zowel professionele fotografen als amateurs maakten aangrijpende foto’s van deze donkere periode. Veel foto’s zijn bewaard gebleven. Daarin onderscheidt Nederland zich van andere door nazi-Duitsland bezette landen. Samenstellers van de expositie, historici Erik Somers en René Kok (beiden werkzaam bij het NIOD) raadpleegden tientallen archieven in binnen- en buitenland voor de expositie en het gelijknamige boek. Het leverde veel onbekend beeldmateriaal op. Foto’s die op indringende en confronterende wijze de gevolgen van de anti-Joodse maatregelen laten zien.

Amsterdam, januari 1943: Ralph Polak (19) en Miep Krant (15) op de Dam. Een fotograaf die passanten fotografeert en de afdrukken te koop aanbiedt, maakt de opname van het stel. Door onder te duiken - gescheiden van elkaar - weten ze de oorlog te overleven. De foto is het enige tastbare bewijs van hun liefde en wordt door hen gekoesterd. Na de bevrijding trouwen Ralph en Miep (collectie Joods Museum).

Deventer, 12/13 september 1942. Naast de Joodse school in Deventer poseren 22 joodse kinderen in de leeftijd van 4 tot 17 jaar. De gele sterren, die vanaf de leeftijd van 6 jaar moeten worden gedragen, zijn duidelijk zichtbaar. Alleen Felice Polak (in witte jurk in het midden) overleefde; zij dook onder samen met haar ouders en broer (beeld Etty Hillesum Centrum, Deventer).

De beelden in de expositie getuigen van het meedogenloze optreden van de Duitse bezetter, de medewerking van Nederlanders aan de deportaties, maar óók van de hulp aan onderduikers en van het Joodse leven in de jaren 1940-1945. Daarnaast is er aandacht voor de naoorlogse opvang van de weinige overlevenden die terugkeerden uit de kampen.

Een deportatietrein met Hongaarse Joden komt aan in Auschwitz in 1944. Het is één van de 193 foto's uit het 'Auschwitz-album'. Duidelijk is de scheiding in twee groepen te zien: de mensen die geschikt worden geacht om dwangarbeid te verrichten en zij die direct naar de gaskamers moeten (collectie United States Holocaust Memorial Museum/Yad Vashem).

Op zondag 23 mei 1943 vertrekken 1.265 joden vanaf station Vught naar kamp Westerbork. Voor de meesten is Westerbork een tussenstop op weg naar vernietigingskamp Sobibor, waar ze op 28 mei arriveren en kort na aankomst in de gaskamers worden vermoord. NM Kamp Vught heeft in 2021 drie foto’s van dit transport verworven. Beeldmateriaal gerelateerd aan Kamp Vught is zeer zeldzaam. De foto's zijn uitvergroot en met toelichting te zien in de expositie; tevens is het fotoalbum waaruit ze afkomstig zijn, te zien.

Website en boek

Bekijk de website met podcast en meer informatie over het project. Het boek bij de expositie is te koop in de museumwinkel (Nederlands en Engels, 304 pagina's, € 34,95). Bekijk het inkijkexemplaar. Of bestel bij WBOOKS (€ 39,95), geen verzendkosten).
Lees het artikel over de expositie (Brabants Dagblad, 21/4/2022).
Volkskrant-journalist Arno Haijtema schreef een artikel over drie historische foto's, gemaakt op station Vught die in het voorjaar van 2021 opdoken.

De expositie is samengesteld door het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in samenwerking met het Joods Cultureel Kwartier.

Verloting boeken

Via de uitgever WBOOKS konden wij twee boeken verloten in de digitale nieuwsbrief van 23 januari. Er waren ruim 65 inzendingen op de vraag: waar was deze expositie eerder te zien? Het juiste antwoord is: Nationaal Holocaustmuseum i.o. (Amsterdam) en Topgraphie des Terrors (Berlijn).
Hans Janssen en Marielle Vastenhoud ontvangen elk een boek.

Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten en ander nieuws? Voer dan hier je adres in.